Tuesday, November 17, 2009

sabda tama

SABDA TAMA

Gambuh

1
Rasaning tyas kayungyun
Angayomi lukitaning kalbu
Gambir wana kalawan hening ing ati
Kabekta kudu pitutur
Sumingkiring reh tyas mirong

tumbuh hasrat sangat kuat
menjaga kemuliaan kalbu
pedih terasa di keheningan hati
ada yang terasa harus diungkap
agar tersingkir segala niatan buruk


2
Den samya amituhu
Ing sajroning Jaman Kala Bendu
Yogya samya nyenyuda hardaning ati
Kang anuntun mring pakewuh
Uwohing panggawe awon

ketahuilah wahai semua
di dalam jaman Kala Bendu
sebaiknya kurangilah gejolak nafsu
yang menuju ke kesulitan
buah dari tindakan buruk


3
Ngajapa tyas rahayu
Nyayomana sasameng tumuwuh
Wahanane ngendhakke angkara klindhih
Ngendhangken pakarti dudu
Dinulu luwar tibeng doh

niatkanlah menuju keselamatan
lindungilah sesama
sebagai sarana menundukkan angkara,
jauhi perilaku menyimpang
kibaskan (agar) lepas terlempar jauh


4
Beda kang ngaji mumpung
Nir waspada rubedane tutut
Kakinthilan manggon anggung atut wuri
Tyas riwut ruwet dahuru
Korup sinerung agoroh

janganlah bersifat aji mumpung
kelengahan akan berbuah bencana
yang akan senantiasa diikuti
oleh hati yang senantiasa rusuh
karena terbiasa berdusta


5
Ilang budayanipun
Tanpa bayu weyane ngalumpuk
Sakciptane wardaya ambebayani
Ubayane nora payu
Kari ketaman pakewuh (o)

hilang semua akal kemampuan
tanpa daya tertimbun kecerobohan
segala usaha hanya berbuah bencana
segala ucapan tiada dipercaya
tinggal menunggu tibanya kesulitan


6
Rong asta wus katekuk
Kari ura-ura kang pakantuk
Dandanggula lagu palaran sayekti
Ngleluri para leluhur
Abot ing sih swami karo

kedua lengan terlipat sudah
tinggallah berdendang yang dilakukan.
dandanggula tembang mat-matan
peninggalan para leluhur
mencinta pada dua pranata


7
Galap gangsuling tembung
Ki Pujangga panggupitanipun
Rangu-rangu pamanguning reh harjanti
Tinanggap prana tumambuh
Katenta nawung prihatos

sengit dan tajamnya ucapan
dalam gubahan Ki Pujangga
ragu menggunakan kata-2 manis
mengingat kekecewaan hatinya
memang ia sedang prihatin


8
Wartane para jamhur
Pamawasing wasita datan wus
Wahanane apan owah angowahi
Yeku sansaya pakewuh
Ewuh aya kang linakon

menurut para cendekia
yang senantiasa mengamati
berbagai petunjuk perubahan jaman
jaman akan semakin sulit
jaman serba-sulit akan segera dialami


9
Sidining Kala Bendu
Saya ndadra hardaning tyas limut
Nora kena sinirep limpating budi
Lamun durung mangsanipun
Malah sumuke angradon

puncak jaman Kalabendu
nafsu angkara semakin merajalela
tanpa bisa diredakan oleh akal pikiran
bila belum tiba masanya
malah bisa membuatnya semakin menggila


10
Tatanane tumruntun
panuntuning tyas angkara antuk
kaladesa wenganing karsa kaeksi
limut kalimput angawut
mawut sanggyaning dumados

aturan demi aturan bermunculan
yang membuka jalan bagi nafsu angkara
menampakkan diri secara nyata terbuka
kekeliruan semakin merusak menjadi-jadi
buyarlah semua keyakinan manusia


11
Ing antara sapangu
Pangungaking kahanan wus mirud
Morat-marit panguripaning sesami
Sirna katentremanipun
Wong udrasa sak anggon-anggon

tak lama kemudian
keadaan akan benar-benar tak terkendali
penghidupan semakin morat-marit,
hilanglah ketenteraman
di mana-mana hanya ada orang mengeluh


12
Kemat isarat lebur
Bubar tanpa daya kabarubuh
Paribasan tidhem tandhaning dumadi
Begjane ula dahulu
Cangkem silite angaplok

hancurlah segala hikmat dan tatanan
bubar runtuh tanpa daya
bagai hilang semua tanda kehidupan
yang beruntung hanyalah ular berkepala dua
mulut dan (maaf) anus bisa memangsa


13
Dhungkari gunung-gunung
Kang geneng-geneng padha jinugrug
Parandene tan ana kang nanggulangi
Wedi kalamun sinembur
Upase lir wedang umob

semua gunung digempur
semua yang membukit diratakan
namun tak ada yang bisa mengatasi,
sebab takut disembur bisa
yang racunnya bagai air mendidih


14
Kalonganing kaluwung
Prabanira kuning abang biru
Sumurupa iku mung soroting warih
Wewarahe para Rasul
Dudu jatining Hyang Manon

lengkungan pelangi
berwarna kuning merah dan biru
sebenarnya hanyalah bias cahaya butiran air
ajaran para rasul
bukanlah Tuhan yang sejati


15
Supaya pada emut
Amawasa benjang jroning tahun
Windu kuning kono ana wewe putih
Gegamane tebu wulung
Arsa angrebaseng wedhon

ingat-ingatlah senantiasa
kelak di dalam tahun windu kuning
akan muncul wewe (hantu perempuan) putih
bersenjatakan tebu wulung (ungu kehitaman)
akan menyerang wedhon (hantu pocong)


16
Rasa wes karasuk
Kesuk lawan kala mangsanipun
Kawises kawasanira Hyang Widhi
Cahyaning wahyu tumelung
Tulus tan kena tinegor

terasa sudah merasuk
didesak tibanya masa
oleh kuasa Yang Maha Kuasa
cahaya wahyu telah diturunkan
meluncur mulus tak terhindarkan


17
Karkating tyas katuju
Jibar-jibur adus banyu wayu
Yuwanane turun-temurun tan enting
Liyan praja samya sayuk
Keringan saenggon-enggon

tercapailah kehendak harkat hati
bagai mandi bersiram air wayu
(= air yang sudah diinapkan semalam)
kesejahteraan berlangsung turun temurun tanpa habis
saling rukun dengan negeri manca
dihormati di mana-mana


18
Tatune kabeh tuntum
Lelarane waluya sadarum
Tyas prihatin ginantun suka mrepeki
Wong ngantuk anemu kethuk
Isine dinar sabokor

semua luka-derita terpulihkan sudah
segala penyakit tersembuhkan
keprihatinan berganti dengan keceriaan
orang mengantuk menemukan kethuk (gong kecil)
berisi uang dinar sebokor


19
Amung padha tinumpuk
Nora ana rusuh colong jupuk
Raja kaya cinancangan angeng njawi
Tan ana nganggo tinunggu
Parandene tan cinolong

semua hanya ditumpuk
tidak ada kecurangan maupun pencurian
harta benda hanya diikat di luar rumah
tanpa harus dijagai
namun tidak ada yang dicuri


20
Diraning durta katut
Anglakoni ing panggawe runtut
Tyase katrem kayoman hayuning budi
Budyarja marjayeng limut
Amawas pangesthi awon

raja kaum angkara pun terbawa
ikut berperilaku lurus
hatinya terbawa oleh keluhuran budi.
budi luhur yang bisa menguasai nafsu
serta bisa mengendalikan niatan buruk


21
Ninggal pakarti dudu
Kadarpaning parentah ginugu
Mring pakaryan saregep temen nastiti
Ngisor dhuwur tyase jumbuh
Tan ana wahon winahon

mereka meninggalkan perilaku menyimpang
taat mengikuti segala peraturan
rajin dan tekun dalam bekerja
atasan-bawahan saling sehati
tanpa ada saling mencela


22
Ngratani sapraja agung
Keh sarjana sujana ing kewuh
Nora kewran mring caraka agal alit
Pulih duk jaman rumuhun
Tyase teteg teguh tanggon

merata di seluruh negeri
banyak cendekiawan berpengetahuan
yang tak gentar bersurat dan bertutur
pulih kembali bagai di jaman dahulu
semua berhati teguh dan tangguh


pernah di-rilis pada tanggal 12 juni 2008 di
http://mx1.itb.ac.id/mailman/private/itb75/20080612/001742.html
dan di
http://groups.yahoo.com/group/itb75-res/message/24103

No comments: